Laser - Σύντομη Επισκόπιση

Ο αγγλικός όρος Laser αφομοιώθηκε στο Ελληνικό λεξιλόγιο προερχόμενος από τα αρχικά των λέξεων Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation.

Στα Ελληνικά σημαίνει "Ενίσχυση του Φωτός μέσω Εξαναγκασμένης Εκπομπής Ακτινοβολίας" ή πιο απλά «παραγωγή ομοιόμορφου ενισχυμένου φωτός».

Η ακτινοβολία Laser παράγεται μετά από ενεργοποίηση κάποιου στοιχείου (active medium) μέσω μιας πηγής ενέργειας μέσα σε σύστημα κατόπτρων. Έτσι παράγεται ακτινοβολία συγκεκριμένου μήκους κύματος εξαρτώμενη πάντα από το βασικό στοιχείο.

Η ακτινοβολία Laser αποτελεί μορφή ενέργειας με βάση τα φωτόνια. Τα φωτόνια είναι του ιδίου μήκους κύματος, της αυτής κατευθύνσεως και ταχύτητας. Είναι ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία όπως το φως, οι υπέρυθρες ακτίνες κλπ. Έχει όμως το χαρακτηριστικό ότι ενώ το κοινό φως διαδίδεται προς όλες τις κατευθύνσεις, οι ακτίνες laser διαδίδεται στο χώρο προς μια μόνο κατεύθυνση. Η τροχιά του είναι μια ευθεία γραμμή και το φαινόμενο ονομάζουμε μονο-κατευθυντικότητα.

Λόγω της επικέντρωσης, της συμπύκνωσης και της μονοκατευθυντικότητας της δέσμης η ενέργεια της προσπίπτει σε πολύ μικρή επιφάνεια με αποτέλεσμα η πυκνότητα ενέργειας, δηλαδή το πηλίκο της ενέργειας προς το εμβαδόν της επιφανείας, είναι πολύ μεγάλη σε σχέση με το κοινό φως.

Αλλά χαρακτηριστικά των ακτίνων Laser είναι η μονο-χρωματικότητα δηλαδή το σταθερό μήκος κύματος, ενώ το κοινό φως αποτελεί σύνθεση πολλών ακτινοβολίων με διαφορετικά μήκη κύματος. Αυτή η ιδιότητα προσδίδει την επιλεκτικότητα στην απορρόφηση από τους ιστούς και τα συστατικά των κύτταρων. Η ιδιαιτερότητα του μήκους κύματος των φωτονίων της ακτίνας χαρακτηρίζει και τη διεισδυτικότητα στους ιστούς. Τα χρώμα το οποίο εξαρτάται από το μήκος κύματος προσδιορίζει τον θεραπευτικό στόχο σε κυτταρικό επίπεδο. Η υψηλή πυκνότητα ενέργειας (ένταση ακτινοβολίας) καθιστά το Laser αρκετά αποτελεσματικό.

Η ακτινοβολία Laser είναι λοιπόν συμπυκνωμένη δέσμη μονοχρωματικού φωτός και παρουσιάζει συνοχή στο χρόνο και τον χώρο δηλαδή εκπέμπεται, από όλα τα άτομα στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φάση, όπως η κίνηση των κωπηλατών. Το φαινόμενο αυτό στην κυματική ονομάζεται συμφωνία φάσης κατά την διάδοση.

Η παραγωγή της ακτινοβολίας Laser δεν βασίζεται στην αυθόρμητη φυσική ακτινοβολία των ατόμων των συμβατικών φωτεινών πηγών, αλλά στο φαινόμενο της εξαναγκασμένης εκπομπής ακτινοβολίας.

Αυτό σημαίνει ότι η ακτινοβολία η οποία εκπέμπεται από ένα διεγερμένο ηλεκτρικά ή θερμικά άτομο προστίθεται στην ακτινοβολία γειτονικών ατόμων και έτσι εκπέμπουν ακτινοβολία προς μια κατεύθυνση.
Στην αυθόρμητη εκπομπή τα διεγερμένα άτομα εκπέμπουν φως διάχυτα και τυχαία, ενώ στην εξαναγκασμένη εκπομπή το διεγερμένο άτομο εξαναγκάζεται σε εκπομπή αφού προηγουμένως ακτινοβοληθεί από ένα φωτεινό κύμα ενός άλλου ατόμου.

Η θεωρεία της εξαναγκασμένης εκπομπής ακτινοβολίας διατυπώθηκε το 1917 από τον Α. Einstein, ενώ η πρώτη συσκευή Laser κατασκευάσθηκε το 1960 από τον T. Maiman.

Η δίοδος της ακτινοβολίας από τους ιστούς προκαλεί διάφορες βιολογικές αντιδράσεις - φωτοχημικές, φωτοθερμικές, φωτομηχανικές και φωτοηλεκτρικές. (βλ. παρακάτω). Τα λεγόμενα χειρουργικά Laser διαθέτουν τόσο ισχυρή και συγκεντρωτική ακτίνα που μπορούν να τέμνουν με μεγάλη ακρίβεια τους ιστούς χωρίς τραυματισμούς παρακείμενων οργάνων και χωρίς αιμορραγία, διότι προκαλείται ταυτόχρονη αιμόσταση των αγγείων τη στιγμή της τομής.

Με βάση το είδος και την κατάσταση του ενεργού υλικού, τα ειδικά χαρακτηριστικά των ακτινοβολιών και τη δράση τους οι ακτίνες Laser ταξινομούνται στις παρακάτω κατηγορίες και χρησιμοποιούνται σε διάφορους τομείς στην ιατρική και τη φυσικοθεραπεία.

Είδη Laser

Τα Laser μπορεί να διαχωριστούν σε διάφορες κατηγορίες με βάση το ενεργό υλικό, την ισχύ της ακτινοβολίας και τη βιολογική τους δράση στις παρακάτω κατηγορίες.

A. Με βάση το ενεργό υλικό που χρησιμοποιείται ταξινομούνται σε:

• Laser στερεά
• Laser Υγρά
• Laser αέρια.

Ως ενεργό υλικό :

• Των στερεών είναι το Γάλλιο, το Ρουβίδιο, το Αρσενικό, το Νεοδύμιο και το Αλουμίνιο.
• Των αερίων είναι το Αργό, το Νέο και το CO2.
• Τα υγρά δεν χρησιμοποιούνται ιδιαιτέρα στη θεραπευτική.

Με βάση την ισχύ της εκπεμπόμενης ακτινοβολίας ταξινομούνται σε:

1. Κατηγορία Laser 1, 2 (χαμηλής ισχύος 1-20 mW)
2. Κατηγορία Laser 3Α, 3Β (χαμηλής ισχύος 20-100 mW)
3. Κατηγορία Laser 3Β (μέσης ισχύος 100-500 mW)
4. Κατηγορία Laser 4 (υψηλής ισχύος απεστιασμένα {μη κοπτικά} ή εστιασμένα {με δυνατότητες κοπής, εξάχνωσης, απανθράκωσης}, > 500 mW ή 0,5 W).

Με βάση τη βιολογική δράση της ακτινοβολίας ταξινομούνται σε:

α. Πηκτικά Laser:
Απορροφώνται από την αιμοσφαιρίνη προκαλώντας πήξη αίματος και απόφραξη αγγείων.

β. Χημικά ή Θερμά Laser:
Απορροφώνται επιλεκτικά από το υγρό των ιστών και των κυττάρων. Προκαλούν έντονη αύξηση θερμοκρασίας. Είναι δυνατόν να τέμνουν, διαχωρίζουν και να καταστρέψουν ιστούς.

γ. Θεραπευτικά ή Ψυχρά Laser:
Δεν απορροφώνται από τα υγρά των ιστών και διεισδύουν σε βάθος. Η απορρόφησή τους προκαλεί διάφορα φωτοχημικά ή βιοδιεγερτικά φαινόμενα. Χρησιμοποιούνται ιδιαίτερα στην θεραπευτική ιατρική, την φυσικοθεραπεία και την αισθητική.

Βιολογική δράση.

Οι βιολογικές αντιδράσεις που προκαλούνται όταν τα φωτόνια της ακτινοβολίας εισέρχονται στους ιστούς.
Εξαρτώνται όμως από πολλούς παράγοντες και κυρίως από την ένταση της ακτινοβολίας σύμφωνα με το νόμο του Αruold-Schoultz κατά τον οποίο η χαμηλή ένταση επιταχύνει τις κυτταρικές και αναβολικές λειτουργίες, ενώ η μέσης και υψηλής έντασης επιβραδύνουν ή αναστέλλουν τις κυτταρικές και ιστικές λειτουργίες. Από μερικούς υποστηρίχθηκε η άποψη ότι μπορεί σπανιότατα να εμφανισθεί μεταλλαξιογόνος δράση ή κακοήθης κυτταρική εξαλλαγή χωρίς όμως να υπάρξει αντίστοιχη κλινική τεκμηρίωση.

Η τοπική θερμοκρασία των ιστών με την χρήση μόνο των χειρουργικών Laser αρχίζει από πολύ χαμηλά επίπεδα και μπορεί να υπερβεί τους 100^ο C με τις αντίστοιχες βιολογικές επιπτώσεις. Μεταξύ αυτών είναι η δυνητική καταστροφή η νέκρωση μέχρι και η απανθράκωση των ιστών.

Τα βιολογικά αποτελέσματα των ακτίνων Laser μπορεί να συνοψισθούν στα εξής:

1. Υπεραιμία από αγγειοδιαστολή αρτηριδίων και τριχοειδών.
2. Αύξηση μεταβολισμού των κυττάρων.
3. Αύξηση προφλεγμονωδών μεσολαβητών και μετατροπή τους σε προστακυκλίνη.
4. Αύξηση οστεογένεσης.
5. Αποιδηματική δράση.
6. Επιτάχυνση του πολλαπλασιασμού ινοβλαστών στη περιοχή της βλάβης.
7. Αύξηση σύνθεσης κολλαγόνου και πρωτεϊνών από τα κύτταρα.
8. Αύξηση επιθηλιακής δραστηριότητας.
9. Αναλγητική δράση από υπερπόλωση και αύξηση του ουδού (βαλβίδος) πόνου των αλγοϋποδοχέων.
10. Αυξημένη ενδοκυττάρια σύνθεση DNA-RNA καθώς και από τα σωμάτια Golgi.

Παράμετροι Ακτίνων.

Οι ακτίνες laser έχουν τις παρακάτω φυσικές και τεχνικές παραμέτρους, η γνώση των οποίων είναι απαραίτητες, αποτελούν δε κριτήρια επιλογής στις διάφορες θεραπευτικές παρεμβάσεις.

Εκλογή της κεφαλής Laser
Eξαρτάται από το ενεργό υλικό και τη συσκευή.

Μήκος κύματος.
Μετριέται σε nm. Εκτείνεται από 400-10600 nm. Το μήκος κύματος επηρεάζει το βαθμό απορρόφησης και την επιλεκτικότητα της ακτινοβολίας.

Μέθοδος εργασίας της κεφαλής Laser - Συχνότητα.
Μια κεφαλή Laser εκπέμπει με συνεχή ροή φωτονίων, με παλμική ή και τα δύο μαζί. Η παλμικότητα έχει επίσης δυο τρόπους ροής. Ο απλός παλμικός (pulse) και ο υπερπαλμικός (super pulse). Η παλμικότητα μετριέται σε Hz ή pps. Kαθορίζεται από τον αριθμό των παλμών στη μονάδα του χρόνου. Εξαρτάται από το ενεργό υλικό και τα κάτοπτρα του ανακλαστήρα.

Η διάρκεια παλμού ή εύρος ώθησης.
Μετριέται σε μsec ή nsec. Ισοδυναμεί με τη χρονική διάρκεια κάθε παλμού, δηλαδή της μικρότερης δόσης ακτινοβολίας.

Μέγιστη ισχύς εξόδου (Pm).
Μετριέται σε W ή mW/ sec. Εξαρτάται από το υλικό και τον οπτικό ανακλαστήρα.

Μέση ισχύς εξόδου (Ρμ).
Καθορίζεται από το γινόμενο της μεγίστης ισχύος επί τη συχνότητα επί το χρόνο λειτουργίας. Εκφράζεται από τον τύπο Ρμ=ΡxFxPw. Μετριέται σε W/cm2.

Ενέργεια (Ε).
Μετριέται σε joule (J). Kαθορίζεται από το γινόμενο της μέσης ισχύος επί τον χρόνο λειτουργίας (E=Pμxt).

Eνεργειακή ένταση (Ε1).
Προσδιορίζεται από τη μέση ισχύ εξόδου (Ρμ) επί το χρόνο ακτινοβόλησης (t) δια της ακτινοβολούμενης επιφανείας Α (Ε1=Pxt/A). Μετριέται σε J/cm2.

Γωνία απόκλισης δέσμης.
Γωνία πρόπτωσης δέσμης.

Αντενδείξεις;

Δεν υπάρχουν (κλινικά διαπιστωμένες) αντενδείξεις.
Υπάρχουν κάποιες κατηγορίες ασθενών όπου, θα πρέπει να δείξουμε επιπλέον πρέπουσα σοβαρότητα, κατά το χρόνο μιας θεραπείας.

Γι' αυτές τις κατηγορίες ασθενών έχετε υπ' όψιν τα εξής:

1. Αποφεύγετε την θεραπεία σε κρεατοελιές.
2. Αποφεύγετε την εκπομπή του στοιχείου επάνω και γύρω από την περιοχή της θέσεως του βηματοδότη.
3. Αποφεύγετε την θεραπεία σε ασθενείς με καρκίνο σε στάδιο μετάστασης.
4. Αποφεύγετε για ψυχολογικούς λόγους την θεραπεία στην κοιλιακή χώρα των εγκύων γυναικών.
5. Αποφεύγετε την θεραπεία στην περιοχή της θυρεοειδούς υπόφυσης.
6. Αποφεύγετε να στρέψετε την κεφαλή του Laser εν ώρα εκπομπής προς τα μάτια τα δικά σας και του ασθενούς.

Παρενέργειες;

Δεν έχουμε ούτε και εδώ κάτι το τεκμηριωμένο κλινικά.
Μπορούμε όμως να αναφερθούμε στα εξής:

1. Ο πόνος μπορεί να χειροτερέψει σε περιοχές προσβεβλημένες από χρόνιες φλεγμονές ή μολύνσεις & μπορεί να κρατήσει για λίγες ώρες.
2. Μεγάλες ποσότητες ενέργειας σε μια θεραπεία και για χρόνο πέραν του προσδιορισμένου, δημιουργούν κορεσμό.
3. Το αποτέλεσμα είναι βραδεία επούλωση συγκρινόμενο με ιστούς που δεν εφαρμόσθηκε θεραπεία.
4. Μια φανερή κούραση μετά από μια θεραπεία. Η ατονία αυτή εκδηλώνεται και ως υπνηλία.

Η εξήγηση είναι ότι, 
όταν ο πόνος γίνει λιγότερο αισθητός επανέρχεται η λειτουργία που διατάραξε τον ύπνο,
υπάρχει μια αύξηση κάποιων διαβιβαστικών ουσιών με δυνατότητα βιολογικής διέγερσης των κυττάρων προκαλώντας έτσι κούραση.

Ενδείξεις σε ευαίσθητες ομάδες ασθενών.

1. Τα μικρά παιδιά παρουσιάζουν φοβερά γρήγορη βελτίωση κατά την θεραπεία με Laser.
2. Ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη.
3. Ασθενείς με άσθμα έχουν θαυμάσια αποτελέσματα μετά από μόνο 2 - 3 συνεδρίες.
4. Ασθενείς με γαστρεντερικές ενοχλήσεις παρουσιάζουν σοβαρή βελτίωση και επούλωση ακόμη και σε σοβαρές παθήσεις όπως είναι η νόσος του Crohn.
5. Ασθενείς με χρόνια άτονα έλκη όπως π.χ. το σύνδρομο του Αδαμαντιάδη ή της νόσου του Buerger ακόμη και μέχρι το στάδιο της γάγγραινας.

Ενδείξεις-Εφαρμογές

1. Έντονα έλκη και δερματικές εξελκώσεις.
2. Αυχενικό σύνδρομο.
3. Οσφυαλγίες μηχανικής αιτιολογίας.
4. Οστεοαρθρίτιδα γόνατος κλπ.
5. Αθλητικές κακώσεις (τενοντίτιδες, επικονδυλίτιδες κλπ).
6. Ψυχρός ώμος-Αλγοδυστροφία.
7. Ρευματοειδής αρθρίτιδα - Οροαρνητικές σπονδυλίτιδες.

Αναφορικά με την αποτελεσματικότητα και τη θεραπευτική αξία των ακτίνων Laser έχουν διατυπωθεί διάφορες αντικρουόμενες απόψεις όπου άλλοι αναφέρουν θετικά αποτελέσματα και άλλοι όχι, όπως σε περιπτώσεις οσφυαλγίας, ρευματοειδούς αρθρίτιδας, εκφυλιστικής οστεοαρθρίτιδας.

Το FDA - Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων στην Αμερική μέχρι πρόσφατα δεν είχε εγκρίνει τη θεραπευτική χρήση του στα ρευματικά νοσήματα.

Αυτό βέβαια έχει και τις εξηγήσεις του, κυριώτερη εκ των οποίων ήταν η απάτη που έγινε σε βάρος των ασθενών όπου τους χορηγήθηκε αντί για laser φωτεινές λυχνίες με μηδενικά αποτελέσματα. Το επόμενο λάθος έγινε από τους ίδιους του γιατρούς και φυσικοθεραπευτές οι οποίοι χωρίς γνώση για το πως λειτουργεί ένα laser ή για την απόδοσή του σε μορφή ενέργειας και το κυριώτερο χωρίς καμιά εκπαίδευση ως εκ του νόμου ώφειλαν να έχουν, πήγαν απλώς σε κάποιο κατάστημα και "ψώνισαν" ένα laser (ίσως και το φθηνότερο - απλώς για να το περάσουν στους ασθεμείς των) με τα γνωστά πενιχρά αποτελέσματα και τις πολύ αρνητικές δημοσιεύσεις των για ένα ιατρικό εργαλείο που έχει γίνει πιο γνωστό και από το νερό.  

Αντίθετα στην επούλωση άτονων ελκών και πληγών αναφέρονται ομόφωνα ικανοποιητικά αποτελέσματα. Γιατί; Πού ωφείλεται αυτή η αποτελεσματικότητα σε αντίθεση με τις περιπτώσεις οσφυαλγίας, ρευματοειδούς αρθρίτιδας, εκφυλιστικής οστεοαρθρίτιδας που προαναφέρθηκαν;

Τρόποι εφαρμογής.

Στον τομέα της ιατρικής θεραπευτικής και της φυσικοθεραπείας χρησιμοποιούνται τόσο τα απακαλούμενα μαλακά ή χαμηλής ισχύος Laser, όσο και τα πιο ισχυρότερα μέσης ισχύος Laser. Η εφαρμογή τους στους ασθενείς γίνεται καθημερινώς ή 2- 3 φορές την εβδομάδα. Στις οξείες καταστάσεις επιλέγεται μικρή συχνότητα και μικρή διάρκεια παλμού, ενώ στις χρόνιες το αντίθετο δηλαδή μεγάλη συχνότητα και μεγάλη διάρκεια παλμού.

Εφαρμόζονται με δύο τρόπους:

• Εξ επαφής, με ειδικό probe (καθετήρα) τοπικά στα επώδυνα σημεία ή στη νοσογόνο εστία, διάρκεια ολίγων λεπτών.
• Εξ αποστάσεως με σάρωση - από απόσταση μέχρι 50 cm, διάρκεια αρκετών λεπτών.

Μερικές Περιλήψεις από Κλινικές Μελέτες

Ο Goldman το 1980 εφάρμοσε την θεραπεία με Laser Nd (1060 nm, 15 J/cm2, 30 ns) σε 30 ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα. με θετικά αποτελέσματα τόσο στο εύρος της κίνησης των κεντρικών φαλαγγοφαλαγγικών αρθρώσεων, όσο και στην ελάττωση του πόνου. Tα κλινικά σημεία δεν ελέχθησαν(1).

Εξίσου καλά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση του πόνου σε αυτή την νοσολογική οντότητα, αναφέρουν η Walker το 1986 με Laser 632,8 σε 64 ασθενείς και ποσοστό ύφεσης του άλγους στατιστικά σημαντικό(2) και ο Vidovich σε 272 ασθενείς το 1987 με Laser CO2 (ύφεσης του άλγους 75 %)(3).

Αντίθετα φτωχά αποτελέσματα κατέγραψε σε διπλή τυφλή μελέτη ο Βliddal το 1987 από την εφαρμογή Laser He-Ne 6J/cm2 σε 17 ασθενείς με συμμετρική αρθρίτιδα του δείκτη(4).

Στην διεθνή βιβλιογραφία ένας αριθμός μελετών καταγράφουν θετικά αποτελέσματα από την εφαρμογή των Laser στην οστεοαρθρίτιδα..

Οι Morselli(5) και συν. (1985) με Laser CO2 αναφέρουν ικανοποιητική μείωση του άλγους της οστεοαρθρίτιδος (70%) η οποία διήρκησε ένα μήνα.

Ο Willner(6) με διοδικό Laser σε 67 ασθενείς με Ο.Α. του χεριού καταγράφει σημαντικό αποτέλεσμα στην ελάττωση του πόνου και τη λήψη αναλγητικών.

Θετικά αποτελέσματα σε Ο.Α. μικρών αρθρώσεων στο χέρι και στο πόδι αναφέρει και ο Walker(7) το 1983.

Επίσης θετικά αποτελέσματα αναφέρονται από τον Lonauer(8) o οποίος χρησιμοποίησε Laser He-Ne αλλά και υπέρυθρο Laser τόσο ξεχωριστά όσο και σε συνδυασμό, σε αρθρώσεις με Ο.Α.

Αντίθετα σε αρνητικά συμπεράσματα καταλήγουν δυο άλλες μελέτες.

Ο Ysla(9) δεν κατέγραψε στατιστικά σημαντικές διαφορές ανάμεσα στους ασθενείς που εφαρμόστηκαν υπέρυθρα Laser και σε αυτούς στους οποίους δόθηκε placebo θεραπεία.

Επίσης ο Basford(10) σε διπλή τυφλή μελέτη σε 81 ασθενείς με εφαρμογή Laser He-Ne σε Ο.Α. του αντίχειρα, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η εφαρμογή της θεραπείας αυτής είναι ασφαλής αλλά αναποτελεσματική.

Συμπερασματικά απαιτούνται πλέον εμπεριστατωμένες μελέτες για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα για την αποτελεσματικότητα της μεθόδου στην αντιμετώπιση της οστεοαρθρίτιδας παρόλο που αυτή θεωρείται καταρχήν θετική(11).

Αφού η οσφυαλγία μηχανικού τύπου είναι πολυπαραγοντική(12) είναι λογικός ο περιορισμός της αποτελεσματικότητας των Laser σε ορισμένες μορφές αυτού του συνδρόμου.

Σύμφωνα με τον Seitz(13) (1986) τα Laser μπορούν να φανούν αποτελεσματικά σε περιπτώσεις ερεθισμού της νευρικής ρίζας, σε έντονο μυϊκό σπασμό, στο σύνδρομο αποφυσιακών αρθρώσεων κ.ά. Η εφαρμογή μπορεί να γίνει είτε με την τεχνική της άμεσης επαφής της κεφαλής της εκπομπής στην υπεύθυνη για το σύνδρομο περιοχή είτε με εφαρμογή από απόσταση με σάρωση.

Σημειώνεται ότι η ακτίνα Laser πρέπει να έχει κατακόρυφη διεύθυνση σε σχέση με την επιφάνεια του σώματος, ώστε να αποφεύγονται οι αντανακλάσεις και η διάχυση ανεπιθύμητης ακτινοβολίας στο χώρο(14).

Σε μια διπλή τυφλή μελέτη συγκρίθηκαν τα αποτελέσματα της εφαρμογής Laser σε συνδυασμό με θεραπευτική άσκηση σε ασθενείς με χαμηλή οσφυαλγία χωρίς να βρεθεί ουσιαστική διαφορά σε σχέση με αυτούς στους οποίους εφαρμόστηκε μόνο άσκηση(15).

Tην μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα της άσκησης σε σχέση με τα Laser αλλά και άλλες μορφές θεραπείας υποστηρίζει και μια πρόσφατη αξιολόγηση των φυσικών μεθόδων θεραπείας της οσφυαλγίας(16).

Συμπερασματικά τα Laser μπορεί να αποδειχθούν αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση ορισμένων μορφών οσφυαλγίας. Απαιτείται όμως περαιτέρω έρευνα για αν ρυθμιστούν οι κατάλληλες βιολογικές παράμετροι και να κατανοηθούν απόλυτα οι βιολογικές επιδράσεις της μεθόδου στους ιστούς(17).

Η περιαρθρίτιδα του ώμου αποτελεί ένα σύνηθες κλινικό εύρημα και έχει προβληματίσει στην θεραπεία της και σχετικά με την εφαρμογή των Laser.

Ικανοποιητικά αποτελέσματα έχουν καταγραφεί ως προς την μείωση του πόνου στην κλινική αυτή οντότητα από διάφορους ερευνητές.

Ο Gussetti(18) εφάρμοσε laser He-Ne σε συνδυασμό με διοδικό laser σε 30 περιπτώσεις με 80 % θετικά αποτελέσματα.

Ο Galperti(19) χρησιμοποίησε laser He-Ne σε 60 γυναίκες οι οποίες είχαν περιαρθρίτιδα του ώμου μετά από εγχείρηση καρκίνου του πνεύμονα. Η ελάττωση του πόνου θεωρήθηκε σημαντική. Σε ένα μεγάλο αριθμό ασθενών (546) με προβλήματα όπως οσφυαλγία, περιαρθρίτιδα του ώμου κ.ά. από την εφαρμογή υπέρυθρου laser σημειώνεται βελτίωση κατά 87 % σε άλλη μελέτη.(20)

Αντίθετα στην μελέτη του Emmanouilides(21) το 1986 από την εφαρμογή IR laser και την χορήγηση Iboprufen 400 mg και την χορήγηση μόνο του φαρμάκου στην ομάδα placebo, δεν προκύπτει καμιά ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στις δύο ομάδες.

Ο Palmieri(22) σε 30 ασθενείς με επικονδυλίτιδα του αγκώνα παρατήρησε ικανοποιητικά αποτελέσματα από την εφαρμογή του Laser He-Ne ενώ ο Lunderberg(23) σε 82 ασθενείς δεν κατέγραψε καμιά διαφορά ανάμεσα στις ομάδες Laser και placebo.

Ο Ceccherelli(24) σε 37 γυναίκες με μυϊκό αυχενικό πόνο, εφάρμοσε διοδικό Laser με ικανοποιητικά αποτελέσματα. Απαιτείται όμως εκτενέστερος έλεγχος της αποτελεσματικότητας της μεθόδου στην αντιμετώπιση του μη ειδικού αυχενικού πόνου αφού όλοι οι ερευνητές δεν αναφέρουν θετικά αποτελέσματα(25,26).

Η ακτινοβολία Laser ως κατεξοχήν αναλγητική θεραπεία χρησιμοποιήθηκε σε διάφορες καταστάσεις νευρογενούς πόνου όπως η μεθερπητική ευραλγία(27,28,29), η νευραλγία του τριδύμου(30,31), του μέσου, κερκιδικού και του σαφηνούς νεύρου(32), με καλά αποτελέσματα.

Η εφαρμογή των Laser στον μυοπεριτοναικό πόνο και τα επώδυνα σημεία αποτελεί αντικείμενο έρευνας(33,34). Στην εργασία πάντως του Wayonis (1988) σε διπλή τυφλή μελέτη δεν παρατηρήθηκε καμιά διαφορά στην ομάδα που εφaρμόστηκε Laser He-Ne και στην ομάδα ελέγχου(35).

Η ακτινοβολία Laser χρησιμοποιείται επίσης σε διάφορες άλλες καταστάσεις όπως σε οδοντιατρικές επεμβάσεις με αμφιλεγόμενα αποτελέσματα(36,37,38), ενώ αντίθετα θετικά είναι τα αποτελέσματα σε επουλώσεις ελκών. Σχετικά με την τελευταία μάλιστα δράση τους ένας μεγάλος αριθμός εργασιών ανευρίσκεται στην διεθνή βιβλιογραφία(14).

Βιβλιογραφία:

1. Goldman JA, Chiapalla J, Casey H et al. Laser theraspy for Rheumatoid arthritis. Lasers in Surgery and Medicine 1980 1:93-101
2. Walker JB, Akhanjee LK: Laser therapy for pain of rheumatoid arthritis. American Society for Laser medicine and Surgery, Abstracts, pp 171, 1986.
3. Vidovich D, Olson DR: Neodymium YAG laser stimulation as a treatment modality in acute and cronic pain syndromes and in rheumatoid arthritis. Laser in Surgery and Medicine 7: 79, 1987.
4. Bliddal H, Hallesen C, Ditllevsen P, et al :Soft Laser therapy of Rheumatoid arthritis. Scandinavian Journal of Rheumatology 16:225-228,1987.
5. Morscelli M, Soragni O, Luria BP, et al : Effects of very low energy density treatments of joint pain by CO2 laser. Lasers in Surgery and Medicine 5-149, 1985.
6. Willner R, Abeles M, Myerson G, et al : Low-power infrared laser biostimulation of chronic osteoarthritis in hand. Laser in Surgery and Medicine 5: 148-159, 1985.
7. Walker JB : Relief from chronic pain by low power laser irradiation. Neurosci Letters. 43:339-344, 1983.
8. Lonauer G: Controlled double blind study on the efficacy of He-Ne laser beam versus He-Ne plus infrared laser beams in the therapy of activated osteoarthritis of finger joints. Lasers in Surgery and Medicine 6:172, 1986
9. Ysla R, McAuley R : Effects of low power infrared laser stimulation on carpal tunnel syndrome: Doubled-blind study. Arch Phys Med Reh. 66:577, 1985.
10. Basford JR, Sheffield CG, Mair SD, Ilstrup DM: Low-energy Helium Neon Laser Treatment of thumb osteoarthritis. Arch Phys Med Rehab 68: 794-797, 1987.
11. Marks R, de Palma F: Clinical efficacy of low power laser therapy in osteoarthritis. Physiother Res Int. 1999;4(2):141-57.
12. Γουλές Δ. Οσφυαλγία - Δισκοπάθεια. Ινστιτούτο Αυχεναλγίας-Οσφυαλγίας, Αθήνα 2002.
13. Seitz L, Kleinkort JA. Low-power laser:Its application in physical therapy. In: Micholovich SL, Wolf SL (eds). Thermal agents in Rehabilitation. Philadelphia PA, FA Davis Co, pp217-238, 1986.
14. Μπάκας Ε. Φυσική Ιατρική και Αποκατάσταση. Τόμος ΙΙ. Εκδόσεις Σιώκης, Θεσ/νικη,1988.
15. Klein RG, Eek Bc. Low energy laser treatment and exercise for chronic low-back pain: double-blind controlled trial. Archives of physical Medicine and Rehabilitation. 1990 71:34-77.
16. Maher CG. Effective physical treatment for chronic low back pain.
    Orthop Clin North Am. 2004 Jan;35(1):57-64.
17. Wall PD, Melzack R (eds): Textbook of Pain. Edinburgh, Churchill Livingstone, 1984, pp 1239-1241.
18. Guseti P, Moroso P, Palazzo C, et al : Calcified shoulder joint periarthritis. Disappearance of calcificatiov afterlaser therapy. Radiologica Medica 72: 934-936, 1986.
19. Galperti G, Fava G, Martino G, et al : He-Ne laser. Breast cancer: pain therapy in post surgery. Lasers in Surgery and Medicine 7:79, 1987.
20. Gartner CH, Becher M, Dusoir T :Pain Control in spondylarthritis with infrared laser. Lasers in Surgery and Medicine 7:79, 1987.
21. Emmanoilides O, Diamantopoulos C: CW IR Low power laser application significantly accelerates chronic pain relif rehabilitation of professional athletes. Doubled blind Study (Abstract). In American Society for laser Med and Surg Abstracts, p 173, 1986.
22. Palmieri B.: A double blind strafied cross over study of amateur tennis players suffering from tennis elbow using aifrared laser therapy. Medical laser Reports 3(1):14,1986.
23. Lundeberg T, Hode L.: a comparative study of the pain reliiving effect of laser treatment and acupuncture. Acta Physiologica Scandinaviska 131: 161-162, 1987.
24. Ceccherelli f, Altafini L, Lo Castro G et al: Diode laser in cervical myofascial pain : a double-blind stydy versus placebo. The clinical Journal of pain , 1989 5:301-304.
25. Karu T. K, Shimoyama N, Shimoyama M et al. Efect of reeated irradiation of low power He-Ne laser in pain relief for post herpetic neuralgia. The Clinical Journal of Pain.1989. 5:271-274.
26. Gross AR, Aker PD, Goldsmith CH, Peloso P: Physical medicine modalities for mechanical neck disorders. Cochrane Database Syst Rev. 2000;(2):CD000961.
27. Swenson RS:Therapeutic modalities in the management of nonspecific neck pain. Phys Med Rehabil Clin N Am. 2003 Aug;14(3):605-27
28. Baxter GD, Bell AJ, Allen JM, et al : Low level laser therapy. Current clinical practice in Nothern Interland. Physiotherapy 77: 171-178. 1991.
29. Corti L, Sorce P, Pignataro M, et al: Low-power laser in antalgic therapy. Clinical experiences. Lasers in Surgery and Medicine. Abstracts Issue, 297, 1988.
30. Walker JB, Akhhanjee LK, Cooney MM et al: Laser therapy for pain of trigeminal neuralgia. The clinical journal of pain. 1988 3:183-187.
31. Dubanko EG, Zhuk AA, Safronof BG: Experience with lasers of low inensity radiation in the clinic of nervous diseases. Vrachebnoe Delo, 114-119, 1990.
32. Walker JB: Relief from chronic pain by low power laser irradiation. Neurosci Letters. 43:339-344.
33. Hong CZ: New trends in myofascial pain syndrome. Zhonghua Yi Xue Za Zhi (Taipei). 2002 Nov;65(11):501-12.
34. Criscuolo CM:Interventional approaches to the management of myofascial pain syndrome. Curr Pain Headache Rep. 2001 Oct;5(5):407-11.
35. Wayolonis GW, Wilke S, O�oole D, Waylonis DA, Waylonis DB: Chronic Myofascial pain: Management by low-oytput Helium-Neon Laser Therapy. Arch Phys Med Rehabil, 69:1017-1020, 1988.
36. Κovacs E. Use of a continuosly operating low capacity He-Ne laser in ambulatory oral surgery. Fogorvosi Szemle 80:257-261, 1987.
37. Taule S, Piironen J, Ylipaavalniemi P,: Helium-neon laser therapy in the prevention of postoperative swelling and pain after wisdom tooth extraction. Proceedings of the Finish Dental Society. 1990 86:23-27.
38. Hansen HJ, Thoro E: Low power laser biostimulation of chronic orofacial pain. A duble blind placebo controlled cross-over stydy in 40 patients. Pain 43:169-180,1990.